Afgelopen dinsdag betoogde Antoine Bodar in Nijmegen dat de orthodoxe protestanten terug dienen te keren naar de Rooms-katholieke kerk. De weg terug is volgens hem geplaveid en de deuren van de Romana staan wijd open. Toch is de drempel voor protestanten hoger dan verwacht. Allereerst ontbreekt er namelijk op dit moment een gemeenschappelijke basis. Daarnaast moeten een aantal hobbels van beide kanten worden geslecht, wil de eenheid hersteld worden. Voor beide zijden wil ik een tweetal drempels noemen – hoewel er uiteraard meerdere genoemd kunnen worden – die heroverwogen moeten worden.
Basis voor eenheid
Voor zowel de Rooms-katholieke kerk als voor de protestanten is het Woord van God een belangrijk uitgangspunt van handelen. Voor de protestanten is dit Woord het enige uitgangspunt, terwijl de Rooms-katholieke kerk liever de traditie ook bij haar handelen betrekt. Hiermee ontken ik niet dat de traditie een belangrijke plaats inneemt bij de protestanten.
Om een basis voor eenheid te leggen, dienen we van beide kanten onze kaarten eerlijk op tafel te leggen. Onze wederzijdse vooronderstellingen en gedachten dienen helder te worden geformuleerd en bespreekbaar gemaakt te worden. Toch is het belangrijk om na dit gesprek te komen tot één uitgangspunt voor het gesprek, want anders zal het gesprek elke keer uitlopen op een mislukking. Dat heeft de geschiedenis wel bewezen.
De basis voor de eenheid voor christenen is het Woord van God. Dit Woord wordt aan beide kanten aanvaard als het spreken van God tot mensen. Wanneer dit Woord opengaat en eerlijk wordt gelezen, is er een basis die zal moeten leiden tot eenheid.
Van protestantse zijde
Wij als orthodoxe protestanten zijn vaak geneigd om de Rooms-katholieke leer bij voorbaat af te doen als ketters. De enige basis voor deze conclusie is de Heidelberger Catechismus die de mis verwerpt (H.C. Zondag 30). Een verdere verdieping in de Rooms-katholieke leer is er vaak niet bij. Om het gesprek met de Romana eerlijk aan te gaan, dienen we ons vooraf te verdiepen in haar leer. Uiteraard dient andersom ook te gebeuren, maar voor ons als protestanten is het nog wel belangrijker. Deze verdieping in de leer brengt ons terug bij de wortels van de scheiding en geeft de mogelijkheid tot een open gesprek.
Bodar gaf in zijn referaat aan dat er in protestantse kring weinig aandacht is voor de ecclesiologie. De plaats van de kerk in orthodox protestantse kringen gaat vaak niet verder dan het besef dat we in een bepaald gebouw samen komen. We scheiden op deze manier de zichtbare kerk van de onzichtbare kerk, terwijl de reformatoren hierbij niet verder wilden gaan dan een onderscheiding. Een nadere bezinning op de functie en betekenis van de kerk brengt ons waarschijnlijk dichter bij de ecclesiologische ideeën van de Rooms-katholieke kerk. Dit kan een nieuwe aanzet zijn tot toenadering.
Van katholieke zijde
In de Rooms-katholieke leer is er altijd een grote plaats ingeruimd voor de sacramenten. Hoewel er waardering op te brengen is voor de hoge sacramentsopvatting – in orthodox protestantse kringen is hier sprake van een hiaat – verschuift op deze manier wel de aandacht van het Woord naar het sacrament. Rooms-katholieken zouden moeten overwegen wat nu het belangrijkste is. Is dat het Woord of zijn dat de sacramenten. Paulus schrijft in zijn brief aan Rome (!) dat het geloof uit het gehoor is en het gehoor door het Woord van God (Rom. 10). Paulus doelt hier stellig op het gepredikte Woord, waar hij in dat hoofdstuk al eerder aan refereert. De hernieuwde aandacht voor het Woord zou een stap richting de kerk van de Reformatie zijn.
De concilies nemen een belangrijke plaats in de traditie van de Rooms-katholieke kerk. De achterliggende gedachte daarbij is dat de Heilige Geest door deze concilies heeft gesproken. Het is dan ook onmogelijk om de besluiten van deze concilies op te geven. De Rooms-katholieke kerk maakt het zichzelf hierdoor ontzettend moeilijk, omdat er geen reflectie mogelijk is op het verleden. Het gevolg hiervan is dat ze in een soort dwangbuis terecht komt die steeds nauwer wordt. Hierdoor is het niet meer mogelijk om het Woord van God als uitgangspunt te nemen, maar wordt het Woord van God dwangmatig geïnterpreteerd door de bril van de vele concilies die er zijn geweest. De Rooms-katholieke kerk dient zich er daarom op te bezinnen in hoeverre dat concilies werkelijk onfeilbaar zijn. Wanneer de erkenning komt dat de concilies ook fouten hebben gemaakt, is er een nieuwe weg geopend om met de orthodox protestanten in gesprek te gaan.
Basis voor eenheid
Voor zowel de Rooms-katholieke kerk als voor de protestanten is het Woord van God een belangrijk uitgangspunt van handelen. Voor de protestanten is dit Woord het enige uitgangspunt, terwijl de Rooms-katholieke kerk liever de traditie ook bij haar handelen betrekt. Hiermee ontken ik niet dat de traditie een belangrijke plaats inneemt bij de protestanten.
Om een basis voor eenheid te leggen, dienen we van beide kanten onze kaarten eerlijk op tafel te leggen. Onze wederzijdse vooronderstellingen en gedachten dienen helder te worden geformuleerd en bespreekbaar gemaakt te worden. Toch is het belangrijk om na dit gesprek te komen tot één uitgangspunt voor het gesprek, want anders zal het gesprek elke keer uitlopen op een mislukking. Dat heeft de geschiedenis wel bewezen.
De basis voor de eenheid voor christenen is het Woord van God. Dit Woord wordt aan beide kanten aanvaard als het spreken van God tot mensen. Wanneer dit Woord opengaat en eerlijk wordt gelezen, is er een basis die zal moeten leiden tot eenheid.
Van protestantse zijde
Wij als orthodoxe protestanten zijn vaak geneigd om de Rooms-katholieke leer bij voorbaat af te doen als ketters. De enige basis voor deze conclusie is de Heidelberger Catechismus die de mis verwerpt (H.C. Zondag 30). Een verdere verdieping in de Rooms-katholieke leer is er vaak niet bij. Om het gesprek met de Romana eerlijk aan te gaan, dienen we ons vooraf te verdiepen in haar leer. Uiteraard dient andersom ook te gebeuren, maar voor ons als protestanten is het nog wel belangrijker. Deze verdieping in de leer brengt ons terug bij de wortels van de scheiding en geeft de mogelijkheid tot een open gesprek.
Bodar gaf in zijn referaat aan dat er in protestantse kring weinig aandacht is voor de ecclesiologie. De plaats van de kerk in orthodox protestantse kringen gaat vaak niet verder dan het besef dat we in een bepaald gebouw samen komen. We scheiden op deze manier de zichtbare kerk van de onzichtbare kerk, terwijl de reformatoren hierbij niet verder wilden gaan dan een onderscheiding. Een nadere bezinning op de functie en betekenis van de kerk brengt ons waarschijnlijk dichter bij de ecclesiologische ideeën van de Rooms-katholieke kerk. Dit kan een nieuwe aanzet zijn tot toenadering.
Van katholieke zijde
In de Rooms-katholieke leer is er altijd een grote plaats ingeruimd voor de sacramenten. Hoewel er waardering op te brengen is voor de hoge sacramentsopvatting – in orthodox protestantse kringen is hier sprake van een hiaat – verschuift op deze manier wel de aandacht van het Woord naar het sacrament. Rooms-katholieken zouden moeten overwegen wat nu het belangrijkste is. Is dat het Woord of zijn dat de sacramenten. Paulus schrijft in zijn brief aan Rome (!) dat het geloof uit het gehoor is en het gehoor door het Woord van God (Rom. 10). Paulus doelt hier stellig op het gepredikte Woord, waar hij in dat hoofdstuk al eerder aan refereert. De hernieuwde aandacht voor het Woord zou een stap richting de kerk van de Reformatie zijn.
De concilies nemen een belangrijke plaats in de traditie van de Rooms-katholieke kerk. De achterliggende gedachte daarbij is dat de Heilige Geest door deze concilies heeft gesproken. Het is dan ook onmogelijk om de besluiten van deze concilies op te geven. De Rooms-katholieke kerk maakt het zichzelf hierdoor ontzettend moeilijk, omdat er geen reflectie mogelijk is op het verleden. Het gevolg hiervan is dat ze in een soort dwangbuis terecht komt die steeds nauwer wordt. Hierdoor is het niet meer mogelijk om het Woord van God als uitgangspunt te nemen, maar wordt het Woord van God dwangmatig geïnterpreteerd door de bril van de vele concilies die er zijn geweest. De Rooms-katholieke kerk dient zich er daarom op te bezinnen in hoeverre dat concilies werkelijk onfeilbaar zijn. Wanneer de erkenning komt dat de concilies ook fouten hebben gemaakt, is er een nieuwe weg geopend om met de orthodox protestanten in gesprek te gaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten