Zeezicht

Vanuit de schimmen van de mist
ontworstelt zich langzaam een schip
alsof haar komst steeds wordt betwist
door wolken vol van onbegrip.

Plots breekt een straal van helder licht
dwars door de wolkenflarden heen
waardoor mij in een helder zicht
de verre horizon verscheen.

Groesjenka

Haar betraand gezicht ziet mij vol liefde aan;
het zijn ogen die mij weemoedig maken.
Vurige liefde doet mij weelderig staan
en doet met kracht in mij het hoogste smaken.

Haar lichaam wil ik eens de mijne wezen.
Haar hart neemt nu mij volkomen in beslag.
Toch is in mij opnieuw de angst gerezen
dat zij mij verlaten zal met hoongelach.

Nimmer is aan mij haar ware aard getoond.
Haar innerlijk is anders dan haar spreken
verdorven door haar eigen sentiment.

Haar binnenste heeft mij alrede weggehoond

met een gezicht vol liefde, uitgestreken.
In onschuld ben ik haar achternagerend.

Gedichten

I
Eens wandelde ik door het veld en zag
een stroom van water, sprank’lend vocht.
Bruisend en kolkend op zijn tocht
naar diepe grond die verder lag.

Niet wetend waar de weg hem bracht
ging het verder voort, twijf’lend soms
een tweesprong, bang voor iets doms
dat niet voorzien was, ondoordacht.

Voortdurend moest het voort, het ging
spattend de toekomst tegemoet.
Zong onderweg een prachtig lied.

De donk’re stem van water hing
over het land, het bracht een groet,
die nieuwe levenslust verried.

II
Verder lopend door het veld, kwam ik weer
een plaats met water tegen, maar
nu anders dan het eerste. Daar
lag het verstild, het oogde teer.

De omgeving spiegelde in
het oppervlak van haar gezicht.
Verwarmde door het zonnelicht
in anderen een nieuw begin.

Soms plooide het gelaat van haar
door een windstoot van links of rechts.
Dan klonk als heldere muziek

die zonder al teveel gebaar
- het waren enk’le klanken slechts -
de windstoot diende van repliek.

III
De snelle stroom omving met vrolijkheid
de stilheid die hij ontwaarde.
Rust, die zij in zich bewaarde,
ontving hem, zodat lange tijd

zij samen verder stroomden. Nu
riep zij hem tot orde, want
hij ging te snel, zodat zijn hand
haast losliet. Terwijl zij continu

zijn liefde wilde voelen, dat
diep in haar gekoeld ontvlamde.
En hij keek haastig achterom

bang te verliezen ’t schone, dat
zijn onstuimigheid verlamde.
Druppels tot eenheid wederom.

Een beroep op de Bijbel?

Door de eeuwen heen zijn er heel wat Joden omgebracht met een beroep op de Bijbel. In de middeleeuwen werden de kruistochten tegen Palestina daardoor gelegitimeerd. Hitler beriep zich ten tijde van de Tweede Wereldoorlog ook op de Bijbel om de Joden te vervolgen. Zij hadden immers Jezus omgebracht, zo klonk het verwijt. Judas was een Jood en de overpriesters en Schriftgeleerden ook. Dat verwijt was meer dan genoeg om haat tegen de Joden te hebben.

De geschiedenis valt niet te herschrijven. Deze dingen zijn gebeurd en kunnen niet worden hersteld. Vele doden zijn er te betreuren. Mensen die zich van geen kwaad bewust waren zijn omgebracht. Vreselijke werkelijkheid die eigenlijk met geen pen is te beschrijven. We kunnen enkel in verslagenheid stil staan bij zoveel leed. En in die stilte als christenen schuld belijden tegenover onze oudste broeder.

Tegelijkertijd moeten we wel een onderscheid maken. Het beroep op de Bijbel betekent namelijk niet automatisch dat de gehele christelijke gemeenschap zich achter dit beroep schaart. Hitler beriep zich op de Bijbel, maar tegelijkertijd kwam er vanuit de Bekennende Kirche door onder andere Bonhoeffer veel verzet. Zij verzetten zich tegen de gedachte dat de haat tegen Joden op de Bijbel was te gronden. Hetzelfde geldt voor de anti-Joodse houding van de Rooms Katholieke Kerk. Deze wordt zeker onder protestanten vaak niet gedeeld op grond van de Bijbel.

Het beroep op de Bijbel berust op een bepaalde interpretatie van de Schrift. Deze interpretatie staat niet los van de bril die je draagt. De antisemitische bril van Hitler leidde tot een interpretatie dat Joden omgebracht mochten worden. Daarbij was de vooringenomenheid leidend voor de interpretatie. Hij gebruikte andere inspiratiebronnen om de Bijbel te lezen. Ieder christen echter dient zoveel mogelijk de vooringenomenheid van zich af te zetten en proberen op neutrale wijze de Bijbel te benaderen. Zo alleen komt de Schrift zelf aan het Woord.

De Schrift eerlijk laten spreken betekent erkennen dat de Joden het beloofde zaad van Abraham zijn. Door dit uitverkoren volk is de zegen voor de wereld bereid. In Christus is die zegen tastbaar geworden. Dat dient ons dankbaar te stemmen richting God die door onze oudste broeder het heil heeft verwezenlijkt.

Denken in grijstinten

Er wordt heel wat gediscussieerd op deze wereld. Over uiteenlopende zaken heeft ieder mens wel zo zijn of haar eigen mening. Zonder mening tel je immers eigenlijk niet mee in deze wereld. Overigens hebben we vrijwel altijd een mening die nooit geheel overeenkomt met de mening van de ander. Zodat we uiteindelijk toch ook onze eigen unieke positie in deze maatschappij en binnen een discussie weten te bewaren.

Om je in een discussie te handhaven is er echter ook nog iets anders nodig. Een extreem standpunt. Het is óf pikzwart óf helder wit. Grijstinten zijn in de arena van het debat eigenlijk niet bruikbaar. Daarmee laat je immers veel te veel ruimte aan je opponent om je standpunt onderuit te halen. Tenminste, dat denken we vaak.

Nu geef ik graag toe dat het erg gemakkelijk is om in zwart of wit te denken. Het geeft helder aan waar je staat. Je hoeft niet al te veel na te denken over de consequenties. Die zijn immers vrij snel duidelijk. En wat belangrijker is: Voor anderen ben je gemakkelijk in een hokje plaatsen. Door in een discussie voor zwart dan wel voor wit te kiezen schep je een helder beeld voor de tegenstander.

Denken in grijstinten doet volgens mij echter meer recht aan de werkelijkheid. De wereld is niet zwart of wit. Ik pleit niet voor de toepassing van het Yin-Yang principe. Daar geldt dat al het goede iets kwaads in zich heeft en vice versa. Dat is mij veel te zweverig en doet ook geen recht aan de werkelijkheid. Maar nuance in discussies zou geen kwaad kunnen. Zeker bij discussies binnen de kerkelijke kring.

Door oog te hebben voor de grijstinten worden discussies op een hoger plan getild. Het geeft de opponenten namelijk gelegenheid om te zien waar de grijstinten elkaar raken. Die grijstinten kunnen dan de basis zijn voor een verdere discussie. Het grijze is dan het fundament waarop het hogere niveau rust.

Denken in grijstinten vergt echter wel een luisterend oor. Peilen waar je elkaar in de discussie raakt en waar je samen verder kunt. Een luisterend oor vraagt een open opstelling van beide opponenten. Het tonen van je kwetsbaarheid aan de ander. Niet om daar misbruik van te maken, maar om juist daar tot overeenstemming te komen. Zo alleen komen we verder in discussies over allerlei gevoelige onderwerpen. Zo alleen komen we vooruit in ons denken.

Een les uit de Johannes-passion

Uiteraard was het de held van de dag afgelopen zaterdag: Mark Rutte. Vele jongeren (en ook een enkele oudere) waren afgekomen op het hoge bezoek in het Beatrix-theater in Utrecht. Niet geheel ten onrechte misschien. Zulke mensen ontmoet je immers niet iedere dag. En daarbij dan nog de mogelijkheid om de minister-president zelf de hand te schudden en misschien enkele woorden met hem te wisselen.

De held waar ik eigenlijk voor gekomen was, viel er een beetje bij in het niet: Anne van der Bijl. Hij laat vanwege zijn leeftijd zijn gezicht niet zo vaak meer zien bij zulke grote evenementen. In het interview klonk vurige liefde door die in hem gloeide voor mensen die Jezus nog niet kenden als hun Zaligmaker. En niet alleen voor mensen die open stonden voor het evangelie, maar juist ook voor mensen die de Kerk van Jezus Christus vervolgden. Het lijden viel daarbij in het niet. Bij dat vuur voor mensen vergeleken was het liberale enthousiasme van de minister-president maar een klein vonkje.

Na een dag vol indrukken spoedde ik mij richting een oud kerkgebouw in Zwijndrecht. De Johannes Passion stond op het programma. Een indrukwekkende uitvoering. Het feit dat er geen professioneel koor stond, deed daar niet aan af. Bij elk onderdeel van de Passion viel me weer op hoe Bach het lijden en sterven van Jezus op koninklijke wijze afschildert. Door het lijden en sterven heen openbaart Jezus Zichzelf als de Koning der koningen. Zo koninklijk mag de Kerk achter hun Koning aan.

Toen de laatste klanken van het koor en het orkest waren weggestorven, zag ik opeens het juiste perspectief van de hele dag. Niet een minister-president moest bejubeld worden. En het draaide ook niet om Anne van der Bijl. Het koor had net gezongen: 'Herr Jesu Christ, erhöre mich, ich will dich preisen ewiglich!' Het ontroerde me.

Moderne vasten voldoet niet

De veertigdagentijd is aangebroken. Dat betekent voor de rooms-katholieke traditie dat er gevast dient te worden. Maar ook in protestantse kring is er steeds meer hernieuwde aandacht voor. Mijns inziens is dat terecht, omdat er in het Nieuwe Testament nog volop over wordt gesproken. Bidden deden we altijd wel, maar het vasten is meer en meer in de slop geraakt. Hernieuwde aandacht is dus toe te juichen.

Tegelijkertijd lijkt het vasten ook modernere vormen aan te nemen. Een voorbeeld dat veel navolging vindt, is het vasten van social media. 40 dagen zonder Twitter, Facebook en Hyves. Voor sommige mensen een hele opgave, omdat ze vastgekluisterd zitten aan deze vormen van communicatie. Toch is het de vraag of dit wel een vorm van vasten is te noemen.

Door John Piper werd een aantal jaar geleden een prachtig boekje uitgebracht over vasten. Het heeft de titel: Hunger for God. En daarmee slaat Piper de spijker op de kop wat betreft het vasten. Het gaat er bij vasten niet om jezelf te kwellen of los te komen van iets wat in zichzelf goed kan zijn. Waar het om gaat is je juist te richten op iets anders, namelijk op God. Ieder moment dat je wordt herinnerd aan de leegte door het vasten, moeten je gedachten omgekeerd worden in de richting van God.

Het vasten in de vorm van onthouding van voedsel voldoet hier uitstekend aan. De momenten dat je niet hoeft te eten, kun je besteden aan Bijbellezen, overdenking en gebed. Elk moment dat je trek hebt, worden je gedachten als vanzelf geleid naar het doel van de onthouding. Denken aan God.

Bij social media ligt dat toch anders. Die zijn een digitale vorm van het onderlinge gesprek van mens tot mens. Minder tijd doorbrengen op Twitter of Facebook levert in de meeste gevallen niet direct minder communicatie op. We grijpen dan naar andere communicatiemiddelen, omdat we toch iets willen delen. Onthouding van social media als moderne vorm van vasten heeft volgens mij daarom ook meer te maken met het loskomen van een verslaving, dan het gericht zijn op God.

Geen romantiek op Golgotha

Komende zondag breekt in het kerkelijk jaar alweer de Lijdenstijd aan. Een periode waarin we in de kerk in het bijzonder stil staan bij de gang van Christus naar Golgotha. Een indrukwekkende tijd, omdat we de climax overdenken van de komst van Gods Zoon op deze aarde. Tegelijkertijd vraag ik me af of deze periode ook niet omgeven is door teveel romantiek. Romantiek die de ruwheid van het kruis verbloemd.

Het trof me daarom wat ik afgelopen week las in een boekje van de Schotse predikant Horatius Bonar. Hij schreef: ‘Wij hebben de waarschuwing van Paulus vergeten om de aanlokkelijke woorden van menselijke wijsheid te vermijden. Anders kan het kruis van Christus geen kracht doen. Wij hebben zijn gedachte en mening omgekeerd en van onze preken goed bestudeerde, gepolijste en goed beredeneerde voordrachten gemaakt. Zo kunnen we het kruis vergulden en mooi maken. Zodat het niet langer afstotend is, maar onweerstaanbaar aantrekkelijk voor het vleselijke oog!’

Met name de laatste zin deed me even denken aan een kerk die ik laatst bezocht. Aan de muur achter het liturgisch centrum was een groot zilverkleurig kruis geplaatst met led-lampjes ingebouwd. Er werd mij verteld dat het er nog maar kort hing. Eerst hing er een houten kruis. Het ruwhouten kruis was in deze kerk dus vervangen door een kruis van glad metaal. Het kruis van Christus werd zo mooier voorgesteld dan dat het in werkelijkheid was.

Het boekje van Bonar is allereerst gericht aan predikanten, maar de lijn kunnen we wel doortrekken naar iedereen. We zingen wel over een ruwhouten kruis, maar beseffen we wel hoe ruw dat kruis werkelijk was? Wat het Christus heeft gekost? De zweepslagen die Zijn rug openhaalden. De bespottingen die Hij moest ondergaan. De vuistslagen in Zijn gezicht. De last van het kruis te dragen op de opengehaalde rug. De doorboring van Zijn handen en voeten door de spijkers. De ledematen die uitscheurden. In heel het lijden van Christus is geen enkel spoor van romantiek te vinden.

Misschien is het daarom goed om in de komende weken de ruwheid van het kruis meer en meer te overdenken. Opdat we steeds dieper zouden neerbuigen aan de voet van dat kruis. In verwondering over de weg die Hij wilde gaan voor zondaren.